Όψεις και διαθέσεις ρεαλισμού

της ΜΑΡΙΑΣ ΣΤΑΣΙΝΟΠΟΥΛΟΥ

 για δύο βιβλία των Εκδόσεων της Εστίας, 
Εκτός Έδρας του Ανδρέα Αντωνιάδη, 

και τα δικά μου αφηγήματα

Το Ταξίδι του Αλ του Χημιστή. 

 ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ των ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ Σ/Κ 16-17 Ιουλίου 2016 

στο Ανοιχτό βιβλίο - Επιμέλεια: Μισέλ Φάις.  βλ. https://www.efsyn.gr/arthro/opseis-kai-diatheseis-realismoy   Ξεχώρισα και παραθέτω: 

...η συγγραφέας οριοθετεί τη δική της πορεία στον χρόνο μέσα από την αναγνωστική περιπέτεια. Ανιχνεύει στην πνευματική αλληλεγγύη των εποχών το ελιξήριο της νεότητας που καταργεί τον θάνατο.

Η φιλοσοφική λίθος που θα μπορούσε να μεταστοιχειώσει τα ευτελή υλικά σε χρυσό είναι εδώ τα κείμενα κοινού πλούτου, όπως τα δημοτικά τραγούδια ή εκείνα των σπουδαίων συγγραφέων με τους οποίους διασταυρώθηκαν οι δρόμοι μας∙ αυτά εμβολίζει με ευδιάκριτο τρόπο στον δικό της αφηγηματικό ιστό...

Στη ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ Ιουνίου, σελ. 653, η Τούλα Ρεπαπή γράφει για το βιβλίο:
ΜΑΧΗ ΜΕ ΤΟ ΧΡΟΝΟ Στο βιβλίο της Γιούλης Βολανάκη, με τον τίτλο «Το Ταξίδι του Αλ του Χημιστή», σαν εισαγωγή αλλά και σαν αυλαία στα διηγήματά της έχει  δική της ποίηση με τους τίτλους, Με φωνή εφηβική και Υφαίνοντας φωνές στον αέρα, αντίστοιχα. Διακρίνονται τα ίδια χαρακτηριστικά και στα οκτώ διηγήματα που ακολουθούν, τα οποία και αυτά χωρίζονται σε δύο ενότητες. Η πρώτη έχει τίτλο Πλέκοντας τη φωνή μου με άλλες και η δεύτερη, Με τη φωνή άλλων.

Και η αφήγηση αρχίζει, με ήρωες τις αναμνήσεις από τα φαντάσματα των ανθρώπων που από παιδάκι αγάπησε... Μια οικογένεια του μόχθου που, όμως, έχει στενή σχέση με τη γραφή. Πόνος υπόγειος, τύψεις, ενοχές και νοσταλγία διαπερνούν το κείμενο για την απώλεια των γονέων...Τώρα, όσο κι αν θέλει να τους μιμηθεί γράφοντας, είτε για να τους νοιώσει και πάλι κοντά της είτε για να αναγνωρίσει έστω και εκ των υστέρων την προσφορά τους, το ερώτημα παραμένει: για ποιον γράφει κάποιος; Μήπως γράφει για τη ζωή που πέρασε, αφήνοντας μνήμες, ρωγμές, σιωπές και κενά;

...Μοιάζει η Ζωή να απλώνεται σαν να είναι μια τεθλασμένη γραμμή που την ορίζουν στιγμιαία αποφασιστικά σημεία και που μέσα τους φωλιάζουν οι μνήμες, από την πόλη που γεννήθηκες και τους ανθρώπους που ήταν τότε δίπλα σου ορίζοντας πλέον τα βήματα της ζωής. Αυτά εντοπίζει στις περιγραφές της, ενώ άνθρωποι πολύχρωμοι ζωντανεύουν γύρω της. ...ένα παιδάκι γνωρίζει τον θάνατο πριν γνωρίσει τη ζωή. Κάποιος θέλει να ταξιδέψει για κάπου εντελώς αλλού! Ποιο να είναι άραγε αυτό το ταξίδι; Είναι για κάπου μακριά; Είναι, άραγε, ένα ταξίδι του νου μακριά από τις μνήμες; Ή, μήπως, είναι εκείνο το ταξίδι χωρίς επιστροφή στο χάος των αστεριών; Ίσως να είναι και το μόνον της ζωής του ταξείδιον! 

...αλλού, μια υπάλληλος ενός σούπερ μάρκετ παρατηρεί. Ένας κύριος, στο καφέ ΝΑΡΚΗ, ζητά να κάτσει στο ίδιο τραπέζι που κάθεται μια κυρία μόνη. Ο άνδρας εμφανώς μάχεται τον χρόνο. Σαν τον Δον Ζουάν, παλεύει κι αυτός με ματαιότητα το ανέφικτο. Να τον νικήσει. Κι από κατακτητής, μετατρέπεται σε συλλέκτη. Συλλέκτη στιγμών. Όπως ο θάνατος που συλλέγει, τραγωδία, δράμα, έρωτα…

 Η συγγραφέας, εντοπίζοντας τόπο και χρόνο, καταγράφει την εποχή, όπου ιδέες, λέξεις, αισθήματα, εφηβεία, ενηλικίωση, γήρας και χρόνος, όλα μαζί υφαίνονται και ορίζουν τη διαδρομή της ζωής, διαφοροποιώντας ταυτόχρονα την έκφραση και τοποθέτηση του ατόμου. Μέσα σε αυτά, ένα σύνολο αφηγήσεων που έχουν συνοχή μεταξύ τους και εξέλιξη, αλλάζει προσωπεία αποδίνοντας την προσωπική πλευρά ενός εκάστου εκ των ηρώων, σκιαγραφώντας ταυτόχρονα τον κόσμο τους. Τον κόσμο της.  Επιλέγει να μπαίνει σε ρόλους. Αλλού είναι η κόρη, αλλού είναι ο πατέρας και αλλού είναι ένας παράξενος γιος. Γίνεται, η φωνή όλων. Και η δική της. Έτσι τους ξαναζωντανεύει μέσα στις σελίδες της και μέσα στο μυαλό της. Και, μέσα από αυτούς θυμάται. Σαν αυτή πια να είναι η εξέλιξη όλων. Και ερωτά: τα δικά μας παιδιά, αλλά και τα δικά τους, σε ποια ουτοπία της πραγματικότητας θα ζήσουν; Και θα καταφέρουν ποτέ να απαλλαγούν από τα αμαρτήματα των γονέων τους;  Όταν, τα λάθη επαναλαμβάνονται συνεχώς! Ανθρώπων φύση!

...Οι ήρωες, αν και αντιστέκονται στην επιβεβλημένη πραγματικότητα άλλοτε με τη γραφή και άλλοτε με την εκπλήρωση κάποιων επιθυμιών τους, μοιάζει, μια προκαθορισμένη μοίρα να κάνει γι' αυτούς τις δικές της επιλογές. 

 Το κείμενο, αν και αποτυπώνεται με συγκρατημένη/ελεγχόμενη γραφή, ωστόσο ξεχειλίζει από στοργή και αγάπη για τον άνθρωπο και τις μνήμες που αφήνει  φεύγοντας. Ο  χρόνος παραμένει ο μεγάλος πρωταγωνιστής που άλλοτε παγώνει και άλλοτε διαθλάται χαράζοντας και σαρώνοντας τα πάντα στο πέρασμά του. Αυτοί είναι και οι πρωταγωνιστές της Γιούλης Βολανάκη. Ο άνθρωπος, ο χρόνος και ο λόγος. Ο λόγος στις αφηγήσεις της έχει δύο ρόλους. Του πρωταγωνιστή αλλά και του συγγραφικού καταλύτη μέσα από τον οποίο άνθρωπος και χρόνος θα εκφραστούν και θα αποτυπωθούν.

Επίσης, στη γραφή της υπάρχει ένα βλέμμα σοφίας και στοργής που χαιρετίζει τη ζωή, εκφράζει την αγωνία της για το μέλλον, αναφωνώντας ταυτόχρονα «είμαστε ήδη νεκροί!». Με πολλές εμβόλιμες αναφορές/αποσπάσματα σε σημαντικά λογοτεχνικά κείμενα, ποίηση και μαντινάδες, ντύνει τα κείμενά της, με αποτέλεσμα να τα προεκτείνει στον ορίζοντα, δίνοντας  επιπλέον βαρύτητα και βάθος σε αυτά. Ανάμεσά τους και η δική της ποίηση. Μοιάζει με υφαντό από τα νήματα της ζωής της και σαΐτα τον χρόνο, με τις  λέξεις να σέρνονται στις αράδες της σαν να έχουν κρόσσια, χαράζοντας και αφήνοντας πίσω τους άλλοτε ρωγμές και άλλοτε απλές μαύρες γραμμές. Με τον χρόνο πολλάκις να μην συμπίπτει, με γραφή ποιητική ακόμη κι όταν κάνει πεζογραφία, αφηγείται άλλοτε με τη δική της φωνή και άλλοτε με τη φωνή άλλων. Φωνή, άραγε, σημαίνει λόγος για τη συγγραφέα; Ίσως!

Εμπνευσμένο εξώφυλλο καλύπτει το σύνολο των αφηγημάτων, ανταποκρινόμενο απόλυτα στο περιεχόμενο του βιβλίου. Έχει για εικόνα, σε σπειροειδή γραφή, μια ρήση του υπαρξιστή φιλόσοφου Χάιντεγκερ, που παρουσιάζεται σαν δύο όμοια δακτυλικά αποτυπώματα. Το ένα είναι έγχρωμο, παραπέμποντας στην χρωματική ανάλυση του φωτός  και στην έγχρωμη αποτύπωση της ζωής και, δίπλα του, το ίδιο ακριβώς είναι μουντό και ασπρόμαυρο. Χωρίς ζωή. Νεκρό. Σαν ...να θέλει να αποτυπώσει τη ζωή και το θάνατο, το φυσικό και το μεταφυσικό, ενώ η ενδιάμεση απόσταση που παρεμβάλλεται μεταξύ τους ίσως να είναι ο χρόνος και η ρήση να είναι ο λόγος. Μοιάζει, αυτό να ήθελε και στο εξώφυλλο να αποτυπωθεί η συγγραφέας, όπως ακριβώς κάνει και στα τόσο καλογραμμένα διηγήματά της.

Το βιβλίο «Το ταξίδι του Αλ του Χημιστή» είναι ένα βιβλίο ποιητικό, νοσταλγικό, ανθρώπινο, που οδηγεί τον αναγνώστη και σε άλλες πιο υψηλές σκέψεις, τις υπαρξιακές.

(Σημ.: οι υπογραμμίσεις και η επιλογή των αποσπασμάτων, δικές μου)