Αγαπητέ Αλέξη, αγαπητή Δανάη, αγαπητέ Φάνη                          

Σας άκουσα στο Nosotros μεταξύ άλλων που μίλησαν για την «αυτονομία στη νέα ποίηση», στο τέλος μιας περίεργης μέρας*. Μου αρέσει να έρχομαι να σας ακούω. Κι όταν λέω εσάς, μιλώ για τους νεώτερους ποιητές, που ως ένα σύνολο με πολλά υποσύνολα, κάποια τεμνόμενα, έχει κατορθώσει να χαράσσει διαδρομές στην Αθήνα, αλλά και εκτός (π.χ. Θράκα, Βακχικόν), να συνομιλεί και να διαφωνεί, να διοργανώνει μη τυπικές, επιτελεστικές θα λέγαμε συναντήσεις, να διαλέγεται με τον εαυτό του και την ποίηση.

Βέβαια, αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, εδώ και κάποια χρόνια είναι μια περίοδος που, στην Αθήνα, υπάρχουν κάμποσοι ακόμη κύκλοι ή πυρήνες ποιητών: ο Κύκλος Ποιητών, με πολλά αλλοδαπά μέλη, ο κύκλος μτλγ του Ιωαννίδη στην Ελληνοαμερικανική Ένωση, ο κύκλος των έντυπων περιοδικών (π.χ. Βλαβιανός και Ποιητική, Κρεμμύδας και Μανδραγόρας, Παπαγεωργίου – Δημητρούλια και Ποιητικά, Κατερίνα Ηλιοπούλου και Φάρμακο, Νέο Πλανόδιον και Κουτσουρέλης, Poetix και Σιώτης κ.λπ.), αυτός των ηλεκτρονικών, που πολλαπλασιάζονται (Βεντούρας και Poeticanet, Ρούβαλης και Poema, Αγγελής και Φρέαρ κ.λπ. κ.λπ., τα δε νεώτερα τα γνωρίζετε πολύ καλύτερα από μένα).  Ας μην ξεχνάμε το Συμπόσιο Ποίησης της Πάτρας, φέτος αφιερωμένο στο διαδίκτυο και το Τμήμα Δημιουργικής Γραφής της Φλώρινας, ως δύο ακόμη έκκεντρους πόλους, και το Διεθνές Φεστιβάλ Ποίησης της Αθήνας.

Ζείτε σ’ ένα δίκτυο, και ποιητικό, και προσπαθείτε να λειτουργήσετε τον δικό σας κόμβο, σημείο εκπομπής και λήψης ταυτόχρονα.

Επιτρέψτε μου, τώρα, να απευθυνθώ πιο προσωπικά, αλλά πάλι σ’ ένα πρόσωπο πολυσυλλεκτικό.

Αγαπητέ Αλέξη, σε γνώρισα όταν διάβασες ποίηση στον

Υμηττό, σ’ ένα μπαράκι˙ ήρθα με την κόρη μου κι ευλόγως νόμισες πως αυτή είναι που γράφει ποίηση. Στην παρουσίαση του βιβλίου μου πιστεύω γνωρίστηκες με δύο εξαίρετους ποιητές, τον Γ. Τζανετάκη και την Αλεξάνδρα Πλαστήρα, ανθρώπους σεμνότατους αμφότερους. Θα θυμάσαι ότι ο Γιάννης έκανε πάνω από 10 χρόνια για να βγάλει το βιβλίο του (τουλάχιστον πήρε το βραβείο του Αναγνώστη γι’ αυτό), η Αλεξάνδρα δεν τα έχει καταφέρει ακόμη. Θέλω να πω πως οι μεγαλύτεροι σε ηλικία ποιητές που δεν έχουν ενταχθεί σε κάποιο δίκτυο, που δεν χρησιμοποίησαν τις γνωριμίες τους ή δεν έκαναν δημόσιες σχέσεις για να βγάλουν τα βιβλία τους ήταν καταδικασμένοι να είναι ανάδελφοι.**

Συνηγορώ λοιπόν στην ακόρεστη δίψα σου για ένα νέο τρόπο συναδέλφωσης-διαδικτύωσης-ώσμωσης με τους γύρω και όχι μόνο συνήλικους ποιητές (ίσως πέρα από επιλογή και από ανάγκη, λόγω της εγγενούς διπλότητάς σου), που διέκρινα εξαρχής.

Αγαπητή Δανάη, γνωριζόμαστε λίγο, θα μου επιτρέψεις να επικεντρωθώ στο θέμα της ορατότητας των LGBT, όπως το έθεσες στην παρέμβασή σου. Έχω φίλους ομοφυλόφιλους σ’ όλες τις ηλικιακές γκάμες: 50+, 45άρηδες, 20+. Θα ήθελα να υποστηρίξω πως οι χωρίς φωνή, και μάλιστα στο διηνεκές, είναι αυτοί των 50+. Δεν είχαν ποτέ και ακόμη δεν έχουν βρει έναν τόπο να σταθούν δείχνοντας το πρόσωπό τους. Κρύβονταν απ’ τους γονείς τους, παντρεύονταν χωρίς τη θέλησή τους, κρύβονταν άρα κι απ’ τα παιδιά τους και από τη γειτονιά και στη δουλειά και παντού. Έζησαν σε μιαν Αθήνα όπου υπήρχε ένας και μόνο χώρος συνεύρεσης, το τεϊοποτείον De Profundis.

H γενιά των 45άρηδων, τουλάχιστον δεν είναι σχιζοφρενής ως προς αυτό, φαντάζομαι ζορίστηκε αρκετά στην αρχή μέχρις ότου αποδεχτεί τη διαφορετικότητά της, όμως τώρα ζει με την αποδοχή του ανεκτικού περίγυρου, κάνει σύμφωνα συμβίωσης, αν θέλει, και ψάχνει για παρένθετη μητέρα. Δεν μετρούνται πια τα συναφή μπαράκια που έχουν ξεφυτρώσει.

Η γενιά των 20+, τέλος, με γονείς σαν του λόγου μου (που επεξεργάστηκαν θεωρητικά, διεκδίκησαν εν τοις πράγμασι, προσπάθησαν και προσπαθούν να εμπεδώσουν την ισότητα στα σπίτια τους), στην Αθήνα αλλά και σ’ όλες τις πρωτεύουσες του δυτικού κόσμου (προ Τραμπ, τουλάχιστον), ζει, δουλεύει ή ψάχνει για δουλειά, πάει ταξίδια με το σύντροφο της αρεσκείας της και είναι ορατή, χωρίς να ουρλιάζει, ενώ πολλοί από μας κι απ’ τα παιδιά μας συμμετέχουν στο Athens Pride. Δεν αμφισβητώ πάντως πως η ελληνική επαρχία αποδεδειγμένα είναι δυστυχώς αλλού, όπως και σε πλείστα άλλα θέματα.

Πάντως, το να αποδεχτούμε τον εαυτό μας, τη σκέψη μας, την οικογένειά μας, όλα τα πεδία που μας συγκροτούν, περιλαμβανομένου του φύλου και της σεξουαλικότητας, ως διαφορετικά, είναι μια εντελώς προσωπική διαδικασία, υπαρξιακής τάξης. Άλλωστε, ζούμε στη δυτική κοινωνία που, ως άλλοθι μάλλον και για να είμαστε πειθήνιοι καταναλωτές, θεσμοθετεί αργά, αλλά σταθερά, υπέρ των ατομικών δικαιωμάτων, καταργώντας δυστυχώς στην πράξη τα κοινωνικά. 

Επιπλέον, στον περίγυρό μας εκτός των σεξουαλικά διαφορετικών υπήρξαν και υπάρχουν άλλες, πολύ πιο δυσδιάκριτες κατηγορίες: διπολικοί, ανάπηροι, αυτιστικοί, νοητικά υστερούντες, άνθρωποι σχεδόν αόρατοι και χωρίς φωνή, που παλεύουν επίσης συνεχώς με τη ζωή. Μπορούμε νομίζω να ρωτήσουμε γι’ αυτά τα θέματα και τη συνομιλήτρια ποιήτρια Μ. Κουλούρη. 

Όσο για μας τις γυναίκες, νομίζω έχουμε τη φωνή μας πια, αλλά και μακρύ δρόμο μπροστά μας: ας συμπαρασταθούμε στις αδελφές μας με τις μπούργκες, ας μιλήσουμε για την πορνογραφία και τη διακίνηση σαρκός (ανδρικής και γυναικείας, ανήλικης και ενήλικης), ας εισχωρήσουμε στο σύστημα να παλέψουμε από μέσα, ας εμπεδώσουμε την ισότητα των φύλων στην καθημερινότητα και στα σπίτια μας, ας στηρίζουμε τα παιδιά μας στις όποιες επιλογές τους.

Αγαπητέ Φάνη, δεν γνωριζόμασταν μέχρι σήμερα, αλλά παρ’ ολίγο να μου κάνεις μάθημα μαζί με τη συμφοιτήτρια Χρυσάνθη, που τυχαίως σας ακούσαμε μαζί. Ας σου πω λοιπόν κάποια πράγματα για μένα. Στα 20 μου παράτησα το παν/μιο (Οικονομικό Νομικής)***. Σ’ αυτό συνετέλεσαν δύο παράγοντες: Αφενός ο ίδιος ο τομέας, που από πολύ νωρίς μου κατέδειξε σαφώς ότι όχι μόνο δεν πρόκειται να καταργηθεί η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο (όπως θα επιθυμούσαμε όλοι οι παρόντες στο Nosotros φαντάζομαι), αλλά επιπλέον πως εκεί μέσα βρισκόμασταν για να γίνουμε άσοι σ’ αυτήν ακριβώς την εκμετάλλευση, με αναβαθμισμένα εργαλεία. Αφετέρου, γιατί αυτό που ήθελα κυρίως ήταν η αυτονομία μου. Έφυγα από το σπίτι μου με ένα 50άρικο, έκανα ό,τι δουλειά φανταστείς, μπήκα χάρη στις γνώσεις μου στη γλώσσα στη φυλλάδα Αυριανή, με ωράριο 9μμ-3πμ και βέβαια περίμενα το πρώτο πρωινό λεωφορείο για να φύγω.

Αργότερα κατάφερα να αγοράσω με δόσεις και μια μοτοσυκλέτα (τύπου τσόπερ, για να φτάνουν τα πόδια μου) ώστε να πηγαινοέρχομαι τις δύσκολες ώρες, κατακτώντας έτσι κι ένα μεγάλο κομμάτι ειδικότερης ανεξαρτησίας, στο πλαίσιο της γενικότερης, που τη διεκδικούσα και στους εκάστοτε χώρους δουλειάς, προσέχοντας να μη χωθώ σε κυκλώματα, αρνούμενη θέσεις πιο εμπλεκόμενες, διαλέγοντας πολύ επιλεκτικά τις παρέες μου. Πάντα μπροστά όταν αδικούνταν κάποιος συνάδελφος, υποχωρώντας συνήθως για να μην οξύνονται τα πράγματα μεταξύ μας, διεκδικώντας όταν έπρεπε και ούσα αλληλέγγυα όταν χρειαζόταν.

Δούλεψα σε πολύ ενδιαφέρουσες εφημερίδες (απ' όπου και οι δημοσιεύσεις και γελοιογραφίες εποχής): Γνώμη,  Κυρ. Νέα, Πρώτη, Καθημερινή, κι όταν αποφάσισα πως παρά τη σταθερότητα του μαγαζιού δεν άντεχα άλλο τα κείμενα που διόρθωνα εκεί, έβαλα πλώρη για την Ελευθεροτυπία. Ενδιαφέρουσα πορεία, θα έλεγε κανείς. Πράγματι, εκτός απ’ το τέλος της, το κλείσιμο της εφημερίδας, τους εκατοντάδες απολυμένους και αναποζημίωτους, το βάραθρο της κρίσης που άνοιξε μπροστά σε όλους μας.

Στο πλαίσιο μάλιστα της αλληλεγγύης, είχα δανείσει αρκετά χρήματα, την περίοδο που μπορούσα βέβαια, σε δύο κοντινούς μου ανθρώπους: άνδρα και γυναίκα, αριστερό και δεξιά. Τα δικά μου χρέη, αυτά των φίλων μου, οι οικογενειακές ανάγκες (έχω 3 κόρες), η ανεργία του συντρόφου μου συσσωρεύτηκαν, κατέκλυσαν το σύμπαν μου. Βγήκα αναγκαστικά στη σύνταξη (θετικό και αρνητικό), περιμένω δίκη ρύθμισης με το νόμο της (αγίας****) Κατσέλη, γύρισα με την οικογένειά μου στο πατρικό μου, ξεκίνησα μια δεύτερη, κρυφή, καριέρα, έτρεχα από παλιότερα και τρέχω πάντα σε σεμινάρια, επιμορφώσεις και συζητήσεις, είμαι μέλος σε ομάδες ανάγνωσης, βλ. http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=261110, διαβάζω και διορθώνω λογοτεχνία και δοκίμιο, γράφω ενίοτε πεζό, κυρίως όμως ποίηση, όχι ως αντίδοτο, μα ως τέχνη με απαιτήσεις, ως κάθαρση ψυχής και ως μαρτυρία (εφημεριδάνθρωπος γαρ, τι να κάνουμε), παίρνω όταν μπορώ κάποιες κοινωνικές πρωτοβουλίες, δες http://mynologio.blogspot.com/2017/.

Συνολικά είχα ορισμένους μπούσουλες: αυτονομία πολιτική, ανεξαρτησία γνώμης και οικονομική, προσωπική ηθική και αλληλεγγύη προς τους άλλους αλλά (πήρα φαίνεται ως αντίδωρο) και αυτή των άλλων προς την οικογένειά μου, όποτε χρειάστηκε. Συνολικά είμαι sui generis προσωπικότητα, κάτι σαν αγοροκόριτσο που αρνείται να γεράσει, παρά τα χρόνια και τα παιδιά, άλλοι θα με έλεγαν γεροντοφρικιό. Μια τέτοια τακτική, ένα τέτοιο πρόσωπο, τα πληρώνεις ακριβά. 

Όμως, το τίμημα είναι και το μέτρο της ελευθερίας μας.

Αγαπητέ Αλέξη, αγαπητή Δανάη, αγαπητέ Φάνη,

αγαπητοί φίλοι ποιητές,

ξαναγυρνώ σε όλους σας.

Συνεχίστε να συνομιλείτε και να διαφωνείτε, να διαλέγεστε με τον εαυτό σας και με την ποίηση, να διοργανώνετε και να συμμετέχετε σε μη τυπικές, επιτελεστικές, συναντήσεις. Συνεχίστε να διερευνάτε το πεδίο της ελευθερίας, της αυτονομίας και της αλληλεγγύης με όποια εργαλεία ο καθένας διαθέτει. Μην ξεχνάτε πως η αληθινή ζωή πορεύεται δίπλα σας, δεν χρειάζεται να την αφήσετε να σας καταπιεί αλλά μην την χάνετε από τα μάτια σας. Είστε όλοι σας παιδιά των παν/μίων, των κοινωνικών, γνωσιακών και πάλαι ποτέ οικονομικών ασανσέρ˙ δεν ξέρω πόσο βοηθά αυτό, ποια εργαλεία σάς έχει προμηθεύσει και πόσο χρήσιμα είναι. Είστε εδώ, κι αυτό είναι σπουδαίο˙ η μεγάλη κόρη μου έφυγε, την έδιωξα, ελπίζει δουλεύοντας να κάνει μεταπτυχιακό σ’ αυτό που πολύ αγαπά κι εγώ ελπίζω πως σε κάποια χρόνια θα ξαναγυρίσει σε μια Ελλάδα κάπως καλύτερη, πιο λειτουργική, πιο φιλόξενη. Εγώ θα προσπαθήσω να τελειώσω αυτό που άφησα μισοτελειωμένο χρόνια πριν, για να πάρω κατά την τότε εκτίμησή μου τη ζωή μου στα χέρια μου. Ε, λοιπόν, πάντα κάτι κερδίζουμε και κάτι χάνουμε ταυτοχρόνως, το ξέρετε ή το μαθαίνετε.

Συνεχίστε και προσπαθήστε, όπως ανακαλύψατε και περπατάτε αυτόν το νέο δρόμο συναναστροφής και ζύμωσης με τους παλαιότερους ποιητές και αυτούς της ηλικίας σας, που δικαίως σας αναγνωρίζει ο κ. Λαμπρόπουλος, να βρείτε νέους τρόπους κατοίκησης της πόλης, νέες μεθόδους να δουλέψετε, να περιηγηθείτε και να πλεύσετε στο πέλαγος της παγκοσμιοποίησης. Βρείτε νέους τρόπους ζωής, καλύτερους απ’ τους δικούς μας. 

Φτιάξτε κοινόβια με τους φίλους και τις φίλες σας, αναπαλαιώνοντας φτηνά σπίτια με τα χέρια σας, νοικιάζοντάς τα πολλοί μαζί, για να μπορείτε να τα συντηρείτε και να τα αγαπήσετε, κάτι σαν το Nosotros αλλά φανταστείτε τα σαν χώρο καθημερινότητας, με κοινά πλυσταριά, κουζίνες και ταράτσες. Φυτέψτε λουλούδια και υιοθετήστε την αλάνα της γειτονιάς σας. Φτιάξτε μικρές κοινωνικές επιχειρήσεις, 5 άνθρωποι και ούτε 1.000 ευρώ χρειάζονται (όχι άλλες ταβέρνες παρακαλώ, εκδότες ποίησης ίσως, ένα βιβλιοπωλείο γυναικών -ή LGBT, που θα ταίριαζε στη σημερινή συγκυρία- όπως αυτό που έγινε το 1983, από μέλη της Ομάδας γυναικών Φιλοσοφικής;). 

Μπέλα Ραφτοπούλου
Αδάμ και Εύα

Μοιραστείτε τις ζωές σας, όχι μόνο με το ταίρι σας, και τις αγωνίες σας όπως μοιράζεστε την ποίηση και τις απόψεις σας περί ποίησης. Ανοίξτε την καρδιά και τους χώρους σας σε αποκλεισμένους και αόρατους δυνάμει φίλους και γράψτε ποίηση, διαβάστε την δυνατά και κάντε επαναστατική την κάθε σας κίνηση, την κάθε σας μέρα. Είστε πολλοί, πολύ διαφορετικοί, μια πανσπερμία ανθρώπων και λόγων και ποιητικών, που έχει βρει έναν δρόμο συμπόρευσης. Ακολουθήστε και διευρύνετέ τον.

Με την αγάπη μου

Γιούλη

Υ.Γ.  Σας στέλνω αυτό το ποίημα με μότο του Αλέξη, σαν σήμα καπνού για κουράγιο http://mynologio.blogspot.com/2014/. Σκεφτείτε επίσης τους παππούδες σας, ανθρώπους που γεννήθηκαν μες στην κατοχή κι έζησαν στον εμφύλιο ή εν πάση περιπτώσει έζησαν τον πόλεμο, και κάποιοι απ’ αυτούς δεν έχουν σήμερα να ζήσουν, και τους παππούδες τους, που ήρθαν από τη Μικρά Ασία ή ήταν απ’ αυτούς που έβλεπαν να φτάνουν οι άλλοι από κει, και τους παππούδες τους που έφευγαν μετανάστες. Αυτοί κάπως τα κατάφεραν. Ε, λοιπόν, κι εμείς οφείλουμε να το παλαίψουμε.

---

*  Η 55άρα +  φίλη σας έδινε στο παν/μιο μάθημα για να πάρει το πτυχίο που εγκατέλειψε πριν από 35 χρόνια. Η μνήμη της δεν την βοήθησε να τα βγάλει πέρα.

** Μπαίνω στον πειρασμό να βάλω και τον εαυτό μου σ’ αυτούς (από εκδοτική και μόνο άποψη). Πρώτο βιβλίο ακριβώς πριν από τους Ολυμπιακούς (τολμώ να πω, προφητικού χαρακτήρα γι’ αυτό που επερχόταν, δες http://mynologio.blogspot.com/2013/04/), και αυτά που κρατούσα στο συρτάρι μου κατάφερα να βγουν το 2015 και ’16.

       

 ***  Επειδή η τύχη δεν είναι εντελώς τυφλή, μάλλον, ξεκαθαρίζοντας  
παλιά αρχεία έπεσα πάνω σε πρόσκληση της Συντροφιάς Γυναικών Οικονομικού για
συνάντηση (αυτά γύρω στο 1980).

****  Διότι χάρη στον δικό της νόμο, πολλοί συμπολίτες μας γλίτωσαν την απονενοημένη πτώση από την ταράτσα του σπιτιού τους.